Ruồi đục quả gây hại trên cây roi

Ad by CNCT

Cây roi (hay còn gọi là mận miền Nam) là một trong những loại cây ăn quả có giá trị cao, được trồng rộng rãi ở các tỉnh miền Nam, miền Trung và một số khu vực miền Bắc. Tuy nhiên, trong quá trình canh tác, nhiều nhà vườn gặp khó khăn nghiêm trọng do sâu hại tấn công, đặc biệt là ruồi đục quả – Bactrocera spp.. Đây là loài côn trùng gây hại rất tinh vi, khó phát hiện sớm và có thể làm hư hại hàng loạt trái chỉ trong thời gian ngắn.

1. Đặc điểm sinh học của ruồi đục quả (Bactrocera spp.)

Ruồi trưởng thành có kích thước nhỏ, dài khoảng 6–8 mm, thân màu vàng nâu, có các vạch đen ở lưng và cánh trong suốt. Chúng hoạt động mạnh vào sáng sớm và chiều mát. Sau khi giao phối, ruồi cái sẽ dùng vòi đẻ trứng đâm thủng vỏ quả và đưa trứng vào bên trong thịt quả.

Trứng nở sau 1–2 ngày, ấu trùng là những con dòi màu trắng ngà, không chân, phát triển nhanh chóng trong quả. Sau 5–7 ngày, chúng chui ra khỏi quả, rơi xuống đất để hóa nhộng và tiếp tục vòng đời mới. Một chu kỳ phát triển chỉ mất khoảng 2–3 tuần, khiến chúng sinh sản rất nhanh trong điều kiện thời tiết nóng ẩm.

2. Dấu hiệu ruồi đục quả gây hại trên cây roi

2.1. Vết chích trên vỏ quả

Dấu hiệu đặc trưng dễ nhận biết nhất là vết chích nhỏ như đầu kim do ruồi cái để lại khi đẻ trứng. Vết chích có đường kính khoảng 1–2 mm, thường xuất hiện ở phần gần cuống hoặc bên hông quả. Xung quanh vết chích có thể hơi thâm, hoặc có dịch trong nhẹ rỉ ra.

Đây là giai đoạn nhà vườn có thể phát hiện sớm để can thiệp, tuy nhiên nếu không kiểm tra kỹ sẽ rất dễ bỏ sót do quả vẫn còn nguyên vẹn và tươi sáng.

Vết chích trên vỏ quả roi tương tự các quả

2.2. Tổn thương bên trong quả

Sau khi trứng nở, ấu trùng sẽ ăn phần thịt quả từ bên trong. Khi bổ quả ra, thấy mô quả bị phá hủy, xốp nhũn, chuyển sang màu vàng nâu hoặc nâu đen. Có thể phát hiện đường hầm nhỏ hoặc vết ăn ngoằn ngoèo trong phần thịt. Một số trường hợp còn thấy dòi đang di chuyển bên trong quả.

Trái bị hại thường có mùi chua nhẹ do lên men, mất hoàn toàn giá trị sử dụng và không thể tiêu thụ.

Biểu hiện bên trong quả

2.3. Quả rụng sớm bất thường

Trái roi bị ruồi đục thường rụng khi còn non hoặc mới chín một phần, nhìn bề ngoài không có dấu hiệu rõ ràng. Đây là đặc điểm khác biệt so với các loại sâu đục quả khác, vốn thường để lại lỗ to hoặc phân sâu ngoài vỏ.

Việc rụng trái bất thường hàng loạt là dấu hiệu cảnh báo cấp bách cho nhà vườn. Nếu không xử lý kịp thời, ruồi sẽ tiếp tục sinh sản và lan rộng ra toàn bộ vườn.

2.4. Sự xuất hiện của ruồi trưởng thành

Vào buổi sáng và chiều mát, có thể thấy ruồi trưởng thành bay lượn dưới tán cây, đặc biệt là những nơi có độ ẩm cao và ánh sáng tán xạ. Chúng thường đậu trên mặt dưới lá, cuống quả hoặc các tán lá thấp để trú ẩn và đẻ trứng.

3. Tác hại và hậu quả

• Mỗi con ruồi cái có thể đẻ tới vài trăm trứng trong suốt vòng đời, khiến mức độ lây lan rất nhanh nếu không kiểm soát kịp thời.

• Quả bị hại mất hoàn toàn giá trị thương phẩm, không thể tiêu thụ thị trường.

• Tình trạng rụng quả hàng loạt khiến sản lượng và lợi nhuận giảm sút nghiêm trọng.

• Ruồi còn có khả năng gây hại chéo lên các cây ăn quả khác như xoài, ổi, mít, nhãn…, tạo thành ổ dịch khó kiểm soát.

Hậu quả nghiêm trọng gây ra trên cây roi

4. Biện pháp phòng và trừ ruồi đục quả trên cây roi

4.1. Biện pháp canh tác

• Thu gom quả rụng và quả bị hại mỗi ngày, đem tiêu hủy xa vườn (chôn sâu tối thiểu 50 cm hoặc đốt).

• Làm sạch cỏ dại và rác hữu cơ dưới tán cây – nơi ruồi dễ hóa nhộng và trú ngụ.

• Tỉa cành tạo thông thoáng để giảm nơi trú ẩn của ruồi, tăng cường ánh sáng cho vườn.

4.2. Biện pháp cơ học – sinh học

• Bao trái: Sử dụng túi giấy, túi lưới hoặc túi chuyên dụng bao quả khi còn nhỏ (khoảng 3–4 cm), trước thời điểm ruồi đẻ trứng.

• Dùng bẫy pheromone (methyl eugenol) để dẫn dụ và tiêu diệt ruồi đực, làm giảm khả năng sinh sản.

• Treo bẫy dính màu vàng để giám sát mật độ ruồi trưởng thành trong vườn.

• Phun chế phẩm sinh học như Spinosad hoặc Abamectin theo liều lượng khuyến cáo, ưu tiên thời điểm ruồi hoạt động mạnh.

4.3. Biện pháp hóa học (cẩn trọng)

• Chỉ sử dụng thuốc bảo vệ thực vật khi cần thiết và tuân thủ đúng thời gian cách ly trước thu hoạch.

• Không nên lạm dụng thuốc trừ sâu vì dễ ảnh hưởng đến sức khỏe người tiêu dùng và môi trường canh tác lâu dài.

Kết luận

Ruồi đục quả (Bactrocera spp.) là dịch hại nguy hiểm trên cây roi, có khả năng tấn công nhanh và âm thầm, gây thối ruột trái, rụng quả hàng loạt và làm giảm nghiêm trọng năng suất cũng như chất lượng nông sản. Dấu hiệu đặc trưng dễ nhận biết nhất là vết chích nhỏ như đầu kim trên vỏ quả, mô quả bị thối nhũn bên trong, và tình trạng rụng trái sớm không rõ nguyên nhân.

Việc giám sát thường xuyên, nhận biết sớm và kết hợp các biện pháp phòng trừ tổng hợp – từ bao trái, dùng bẫy sinh học đến chăm sóc vườn hợp lý – là giải pháp bền vững giúp bảo vệ vườn roi khỏi tác hại nghiêm trọng của ruồi đục quả